نظریه ترکب مشتقنظریه ترکب مشتق به قول به مرکب بودن معنای مشتقّات اطلاق می‌شود و در علم اصول فقه کاربرد دارد. ۱ - توضیحاین نظریه که مقابل نظریه بساطت مشتق می‌باشد، مورد قبول بسیاری از علمای اصول و فلاسفه و اهل منطق قرار گرفته است. بر اساس این دیدگاه، معنای مشتق از دو یا چند جزء ترکیب شده است؛ برای مثال، «ضاحک» یعنی «شیء اَو ذات له الضحک» که مرکب از دو جزء است:۱. شیء یا ذات؛ ۲. مبدأ اشتقاق (ضحک)، و به نظر برخی دیگر، جزء سومی نیز دارد و آن «تلبس ذات به مبدأ» یا نسبت و ارتباط بین ذات و مبدأ است که با کلمه (له) نمایش داده می‌شود. طرفداران نظریه ترکب، ادله معتقدان به نظریه بساطت مشتق را ناتمام دانسته و به آن‌ها پاسخ داده و معتقدند کسی نمی‌تواند این واقعیت را انکار کند که معنای مشتق نیازمند وجود ذات، مبدأ و تلبس ذات به مبدأ است، و این همان چیزی است که معنای مشتق به ذهن تبادر می‌کند. ۲ - نکتهکسانی که مشتق را مرکب می‌دانند سه گروه هستند: ۱. مشهور قدمای اصولی معتقدند مشتق از سه جزء ترکیب یافته است:ذات؛ مبدأ، نسبت بین ذات و مبدأ. [۱]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۳، ص۶۲.
۲. برخی دیگر آن را از دو جزء مرکب می‌دانند، که آن‌ها خود به دو گروه تقسیم می‌شوند: أ) کسانی که آن را از مبدأ و نسبت مرکب می‌دانند. ب) کسانی که آن را از ذات و مبدأ مرکب می‌دانند. [۳]
آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۷۴.
[۵]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۱، ص۳۱۹.
[۶]
رشاد، محمد، اصول فقه، ج۱، ص۶۳.
۳ - عناوین مرتبطنظریه بساطت مشتق. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «نظریه ترکب مشتق». رده‌های این صفحه : نظریات مشتق
|